De EU-richtlijn ecologisch ontwerp en de gevolgen

Vanaf maart 2023 zal de Europese Unie een verbod instellen op de verkoop van bepaalde tv-modellen vanwege hun relatief hoge energieverbruik. Daarna zouden alle 8K-tv’s en sommige hoogwaardige 4K-modellen van de markt kunnen verdwijnen als de regelgeving in haar huidige vorm blijft. In deze gids bekijken we voor welke tv’s deze maatregel geldt, wat fabrikanten kunnen doen om zich erop voor te bereiden, hoe de nieuwe grenswaarden worden gedefinieerd en waar de problemen liggen.

Meer duurzaamheid door de EU-richtlijn ecologisch

De tweede fase van de aanpassing van de wettelijke vereisten voor het energieverbruik van elektrische apparaten wordt van kracht op 1 maart 2023. Het doel van de nieuwe regelgeving is om de duurzaamheid te verbeteren. Als onderdeel van een verplichte wijziging van de ecodesignrichtlijn is de maatregel erop gericht om de negatieve milieueffecten van elektronische apparaten te minimaliseren. Insiders zien dit ook als een langverwachte aanpak om elektronisch afval te verminderen.

Naast tal van andere productgroepen staan televisies duidelijk in de schijnwerpers als een van de grootste energievreters in onze huishoudens. In de toekomst zal de Ecodesign-richtlijn van de EU daarom nog grotere verplichtingen opleggen aan tv-fabrikanten om hun portfolio energiezuiniger te maken en zo energievreters definitief uit hun modellenassortiment te bannen.

Naast een algemene vermindering van het energieverbruik van bepaalde groepen apparaten, is het doel ook om de recyclebaarheid van dergelijke producten te verbeteren en de CO2-uitstoot te verminderen. Ondertussen was het niet duidelijk of de EU de geplande koers daadwerkelijk zou doorzetten. Het lijkt nu echter zeker dat het zal worden ingevoerd.

Toekomstige kopers moeten zich er dus van bewust zijn dat dit de beschikbaarheid van bepaalde modellen kan beperken en dat bepaalde merken mogelijk binnenkort niet meer verkrijgbaar zijn. Als je nog steeds het model hebt dat je wilt, maar nog steeds op zoek bent naar geschikte luidsprekers, bekijk dan onze koopgids voor soundbars.

Wat zijn de nieuwe grenswaarden?

De zogenaamde energie-efficiëntie-index geeft aan hoe hoog het stroomverbruik van een tv-toestel mag zijn in verhouding tot een bepaalde beeldschermdiagonaal. De oppervlakte kan worden bepaald aan de hand van de respectievelijke grootte als een van de doorslaggevende berekeningsfactoren.

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen SDR- en HDR-bedrijfsmodi. In de eerste modus is het verbruik vaak veel lager en dit is doorslaggevend voor de classificatie. Het stroomverbruik in de heldere HDR-modus daarentegen is momenteel niet relevant.

Om je te helpen snel te bepalen of de EU groen licht heeft gegeven voor je huidige favoriete model of een tv die je al hebt gekocht, hebben we alle standaard schermdiagonalen voor je samengevat in een compacte tabel met het bijbehorende maximale verbruik.

Als we een schermgrootte niet vermelden, kun je het bijbehorende maximale verbruik ook zelf berekenen met de volgende – niet geheel eenvoudige – formule:

Ter verduidelijking: de parameter“P-measured” verwijst naar het door de fabrikant opgegeven energieverbruik. De oppervlakte van het scherm is ingevoegd bij“A“. De variabele“corr” staat voor de correctiefactor en speelt in de toekomst geen rol meer in de berekening.

Schermgrootte	Maximaal verbruik (SDR)
32 inch	33 watt
40 inch	48 watt
42 inch	53 watt
46 inch	61 watt
48 inch	66 watt
50 inch	71 watt
55 inch	84 watt
60 inch	98 watt
65 inch	112 watt
75 inch	141 watt
77 inch	148 watt
83 inch	164 watt
85 inch	169 watt
88 cm	178 watt

Gelden er nog uitzonderingen?

Doorslaggevend zijn eigenlijk de verschillende uitzonderingsgevallen die tot nu toe van toepassing waren en waardoor een hele reeks tv’s niet eerder uit de verkoop konden worden genomen. Dit feit zal echter binnenkort veranderen en de bijbehorende speciale regels zullen niet langer van toepassing zijn.

Tot nu toe waren zogenaamde micro LED-schermen en 8K-panelen vrijgesteld van de vereisten van de richtlijn en hadden daarom geen specifieke vereisten wat betreft hun energie-efficiëntie. Deze schermen worden echter als bijzonder energie-intensief beschouwd en zijn de televisies die het meest onder de richtlijn ecologisch ontwerp vallen. OLED modellen hebben ook het voordeel dat er een correctiefactor is ingebouwd in de berekeningen van het maximaal toegestane stroomverbruik.

Dit aspect houdt rekening met het feit dat dergelijke schermen – in ieder geval theoretisch – bijzonder energie-efficiënt zijn en daarom een hoger energieverbruik kunnen hebben dan andere schermen. Deze aanname is echter niet praktisch. In veel gevallen is zelfoplichtende pixeltechnologie niet echt energiezuiniger dan LED-tv ‘s.

Vanaf maart 2023 zijn zowel de zojuist beschreven correctiefactor als de uitzonderingen voor beeldschermen met 8K-resolutie en micro-ledschermen niet langer van toepassing. Dit betekent dat alle bovengenoemde modeltypes ook aan de eisen van de verordening zullen moeten voldoen om een verkoopvergunning in de detailhandel te blijven krijgen.

De EU maakt echter nog wel onderscheid. Alle schermen die ontworpen zijn voor professioneel gebruik zijn volledig vrijgesteld van de regelgeving. Dit geldt voor industriële schermen, beeldschermen voor controle, meting, monitoring en testen, maar ook voor CAD, grafische toepassingen en videobewerking. Ook de omroepsector is op dit punt vrijgesteld.

Schommelend stroomverbruik van tv’s

Het stroomverbruik van televisies kan sterk variëren. Het is afhankelijk van verschillende factoren zoals de grootte, de resolutie en het type paneel. Het speelt ook een rol of de tv internettoegang heeft en daarom de extra classificatie van Smart TV heeft of niet. Andere belangrijke aspecten zijn de effectieve helderheidsinstelling en de geselecteerde bedrijfsmodus.

Als we met al deze belangrijke cijfers rekening houden, kan het stroomverbruik van een moderne televisie – in het beste geval – gemiddeld minder dan 50 kWh zijn gedurende 1000 bedrijfsuren. Voor grote 8K-modellen op het maximale helderheidsniveau en de hoogste resolutie kan dit echter gemakkelijk meer dan 10 keer het stroomverbruik betekenen.

Het bereik is dus vrij groot. Maar omdat de vastgestelde drempelwaarden aanzienlijk lager zijn, zal het veel hogere verbruik uiteindelijk een verkoopdrempel worden voor fabrikanten. Micro LED TV’s hebben ook een relatief hoge hoeveelheid energie nodig en zouden daarom ook wel eens niet aan de eisen kunnen voldoen. Dit soort schermen is tot nu toe echter voorbehouden aan de zakelijke sector en speelt dus geen rol in particuliere huishoudens.

Wat kunnen tv-fabrikanten hieraan doen?

Fabrikanten hebben weinig speelruimte om te voorkomen dat ze mogelijk met apparaten blijven zitten. Over het algemeen kunnen fabrikanten zoals LG, Samsung of Sony de software van de tv-toestellen die onder de richtlijn vallen aanpassen. Op basis van een beeldmodus die speciaal is ontworpen voor de EU-richtlijn voor ecologisch ontwerp, zou het apparaat dan net onder de voorgeschreven verbruikswaarden zitten zodra je de tv thuis voor het eerst aanzet.

Deze truc is een manier om het verkoopverbod te omzeilen. Het nadeel van deze aanpak: Na de eerste keer inschakelen zouden de beeldprestaties niet overeenkomen met de kwaliteit of helderheid bij de winkelier door een donkerder beeldscherm in combinatie met het lage stroomverbruik en zouden deze vervolgens moeten worden aangepast.

Gevolgen voor consumenten

De nieuwe regelgeving zou in veel opzichten een negatief effect kunnen hebben en consumenten voor een ongewenste uitdaging stellen die uiteindelijk zou kunnen uitmonden in irritatie of wrevel. Insiders uit de industrie gaan ervan uit dat de implementatie in zijn huidige vorm een grote impact zal hebben op de tv-industrie en consumenten zal dwingen om oudere, minder krachtige modellen te kopen.

Ervan uitgaande dat fabrikanten inderdaad een speciale bedrijfsmodus toevoegen, zouden kopers uiteindelijk het “slachtoffer” kunnen worden. Detailhandelaars zouden consumenten vooraf moeten wijzen op de EU-richtlijn inzake ecologisch ontwerp in verband met de beeldinstellingen. Consumenten vertrouwen er vaak op dat een gekocht apparaat “correct” zal werken zodra het is ingesteld.

In het ergste geval stuurt de nietsvermoedende gemiddelde consument de nieuw gekochte televisie gewoon terug omdat het conversieproces te ingewikkeld lijkt en belangrijke informatie onjuist of helemaal niet is doorgegeven. Een ander gevolg is imagoschade voor de fabrikant.

Dit omvat ook de oproep om micro LED TV’s en 8K televisies van meet af aan uit te sluiten. De reden: deze technologieën zijn nog niet zo wijdverspreid in Europa, wat betekent dat het hogere energieverbruik van relatief weinig apparaten – afgezet tegen de totale verkoopmarkt – geen significante rol speelt.

Nauwelijks betere efficiëntiewaarden

Zelfs de aanpassing van het energie-efficiëntielabel in maart 2021 is nauwelijks een haalbare oplossing voor consumenten. Omdat televisies de afgelopen jaren niet de verwachte sprongen hebben gemaakt op het gebied van energie-efficiëntie, worden zelfs de huidige modellen in de meeste gevallen in een van de twee slechtste categorieën ingedeeld.

Technologieën zoals OLED of 8K worden niet op een gedifferentieerde manier bekeken en naast het energieverbruik wordt ook de luminantie in de huidige staat meegenomen in de beoordeling. De tv moet ofwel ten minste 65 procent van de piekhelderheid of 220 candela per vierkante meter over het hele oppervlak bereiken.

In gewone taal betekent de nieuwe EU-richtlijn inzake ecologisch ontwerp dat bijna driekwart van alle tv’s het G-energielabel zullen krijgen. Minder dan 20 procent krijgt de F-classificatie. Dit maakt het onderscheid moeilijker voor consumenten, want hoewel de exacte verbruikswaarden over het algemeen vergelijkbaar zijn, is er geen duidelijke referentiefactor voor de indeling in categorieën.

Twee doorslaggevende redenen zijn in deze context relevant: Ten eerste wijkt de door de EU veronderstelde efficiëntieverhoging van 7,5 procent per jaar aanzienlijk af van de werkelijkheid. Ten tweede heeft de implementatie van technologieën zoals HDR en een hogere schermresolutie ertoe geleid dat het elektriciteitsverbruik gedurende meerdere jaren continu is gestegen in plaats van gedaald.

Als gevolg hiervan vallen veel tv’s niet langer slechts in één efficiëntieklasse, maar zullen ze niet langer kunnen voldoen aan de norm die vanaf 1 maart 2023 zal gelden. Om aan de grenswaarden te voldoen, zouden bijvoorbeeld alle 8K-apparaten hun energieverbruik met 50 procent moeten verminderen en dus halveren. Dit zal de komende jaren technisch niet haalbaar zijn.

De richtlijn als rem op investeringen

Als onderdeel van de ecodesignrichtlijn van de EU was het de bedoeling om het gebruik van energie-efficiënte apparaten te bevorderen. Dit is zinvol om het energieverbruik te verminderen en de impact op het milieu te minimaliseren. Deze richtlijn kan echter ook de ontwikkeling van nieuwe technologieën belemmeren.

Fabrikanten van beeldschermen investeren vaak in nieuwe ontwikkelingen zoals 8K-panelen of micro-ledschermen. Vooral in de introductiefase worden dergelijke trends door consumenten echter vaak terecht als overbodig gezien, omdat ze te duur zijn voor normaal gebruik en daarom al snel overbodig lijken. Toch is het goed en belangrijk om door te gaan met de ontwikkeling van deze technologieën, omdat ze in de toekomst deel zullen uitmaken van ons leven.

Op de lange termijn kan de huidige versie van de EU-richtlijn inzake ecologisch ontwerp ertoe leiden dat fabrikanten van beeldschermen niet meer zoveel geld investeren in nieuwe technologieën, omdat slechts een klein deel van deze investeringen kan worden terugverdiend. Dit zou de ontwikkeling van nieuwe technologieën kunnen vertragen.

Bronnen: